Wanbeleid bij ontbreken gestructureerd Business Plan?

In deze eerste blog van 2024 zal ik ik er weer op hameren dat een advocaten- en notariskantoor geëxploiteerd moet worden als ware het een ‘gewone’ onderneming. Ik voeg daaraan opnieuw toe dat een kantoor zonder strategie en zonder bijpassend Business Plan onherroepelijk leidt tot een nachtmerrie.

In feite pleegt het Bestuur of in een aantal gevallen de partnership wanbeleid door het kantoor te leiden zonder duidelijk mandaat dat gebaseerd is op een deugdelijk door de partnership vastgesteld Business Plan.

Het ontbreken van een deugdelijke strategie en bijbehorend business plan is niet de enige horde is die bij de exploitatie van een advocatenkantoor om de hoek komt kijken. Eén van de andere onderwerpen die veel aandacht vergt, is gelegen in de onderlinge verhoudingen op het kantoor. Hoe kan het kantoor als organisatie de medewerkers boeien en aan boord houden? Op dit belangrijke onderwerp zal ik een volgende blog ingaan. Voor nu de financiële zijde van het plaatje.

Opmerkelijke deconfitures onder advocaten

In onze streken worden de gevolgen van bedoeld wanbeleid anders dan in Amerika doorgaans niet aan de grote klok gehangen. In België konden advocaten tot 2018 niet failleren. Sedert dat jaar tot medio 2023 zijn 117 advocaten^[i] kopje onder gegaan. Dat is op zich een gering aantal.

Voor Nederland bestaan geen gemakkelijk toegankelijke cijfers. Uitzondering is het faillissement van Steins Bischop Meijburg uitgesproken op 7 april 2002.^[ii] De meldingen in de media beperken zich heden ten dage tot een enkeling, zoals Bram Moszkowicz^[iii][iv] (2015 zakelijk; 2019 privé)) en recent de Enschedese advocaat Arnout Hurenkamp.^[v] 

Hoewel faillissementen van advocatenkantoren in Nederland en België geen dagelijks voorkomend verschijnsel zijn, heeft een redelijk groot aantal kantoren te kampen met tegenvallende omzetten en dus relatief lage winsten.

Ik herhaal nog maar eens: een 10% lagere omzet leidt doorgaans tot een 30% lagere winst wegens het inelastische karakter van het merendeel van de kosten van een advocaten- en notariskantoor. Ik kom verderop in deze blog nog terug op oorzaken en oplossingen.

Voorbeelden uit Amerika

Eerst een uitstapje naar Amerika. De meest spraakmakende beëindigingen van voorheen goedlopende kantoren zijn Dewey Leboeuf en Stroock & Stroock. Aan de ondergang van Dewey Leboeuf heb ik in augustus 2022 een blog gewijd.^[vi] Op basis van hetgeen in de Amerikaanse juridische pers over de ondergang van Dewey Leboeuf is gepubliceerd, kan vastgesteld worden dat de groei van het kantoor door diverse fusies ongecontroleerd heeft plaatsgevonden.

• Verschillende met elkaar botsende culturen zijn samengevoegd zonder betrokkenen voldoende tijd te geven aan elkaar ‘te wennen’.
• Een ander heikel punt zijn de ‘golden hello’s’ gebleken.
• Tenslotte, naast andere meer ondergeschikte punten: 50% van de omzet was op het hoogtepunt van het kantoor afkomstig van 5% van de partners. Dat laatste kan minst genomen als hoogst onwenselijk worden gekwalificeerd.

Bij Stroock & Stroock & Lavan lijkt de ondergang eerst in 2023 te zijn ingezet door of na het vertrek van een 30-tal partners met hun teams van medewerkers naar het kantoor Hogan Lovells.^[vii] De oorzaak van de ondergang blijkt echter verder in het verleden te liggen. De oorsprong van het kantoor ligt in 1876. Het kantoor is jarenlang zeer succesvol geweest en had langjarige relaties met Wall Street’s belangrijke financiële ondernemingen.

Het jaar 2007 was een topjaar voor het kantoor. De financiële crisis van de jaren 2008 en volgende hebben echter in de cliënten-basis gehakt. Onder meer Lehman Brothers is in 2008 als grote cliënt weggevallen. In reactie daarop heeft een aantal rainmakers het kantoor verlaten. Weliswaar heeft het kantoor vervolgens nog enkele grote ‘lateral hires’ gedaan. Maar dit heeft niet kunnen voorkomen dat het kantoor bergafwaarts is gegaan. Vooral de vermindering van het aantal deals in de lucratieve M&A markt heeft geleid tot een verdere verlaging van de omzet. Onderhandelingen over een fusie met andere kantoren zijn op niets uitgelopen, terwijl tegelijkertijd opnieuw een groot aantal partners het hazenpad heeft gekozen.

Waar ligt nu de diepere oorzaak van de ondergang van het kantoor?

• De belangrijkste conclusie in de Amerikaanse tijdschriften die advocatenkantoren volgen, is dat men de bakens moet verzetten, (lees: aanpassen aan de marktomstandigheden) als het goed gaat met een kantoor en niet pas wanneer belangrijke partners het kantoor hebben verlaten of de omzet om andere oorzaken terugloopt.

Vraag is dan vervolgens, waarom een substantieel aantal partners het kantoor sedert de financiële crisis van 2008 het kantoor voortijdig heeft willen verlaten?

• Het antwoord is, naar verluidt, dat die partners deel wensten uit te maken van een groter nationaal en internationaal platform (lees: kantoor).

Maar vermoedelijk zijn er meer oorzaken.

• Ik noem naast het reeds genoemde vertrek van een substantieel aantal partners omstandigheden als substantiële pensioenverplichtingen, en mede
• als gevolg daarvan moeite bij het vinden van jonge veelbelovende nieuwkomers en gebrek aan leiderschap.
• Conclusie: de afwezigheid van een duidelijke toekomstvisie waaraan met het kantoor als geheel wordt gewerkt, heeft geleid tot de ondergang.

Oorzaken falen kantoren

Hiervoor schreef ik dat omvangrijke faillissementen de Nederlandse en Belgische advocatuur bespaard zijn gebleven. Op een aantal kantoren blijven de omzet en de winst echter achter ten opzichte van hetgeen gewenst is voor een economisch verantwoorde exploitatie. Op veel kantoren is het dus opportuun om eens goed naar de Strategie, de bijbehorende Focus en het daarop gebaseerde Business Plan te kijken. Maatschappelijke en sociaal-economische ontwikkelingen geven daarvoor ook duidelijke signalen, nog afgezien van de ontwikkelingen rond Artificial Intelligence.

Noodzaak bij de les te blijven

Een belangrijke interne reden om na te denken over de richting waarin het kantoor zich ontwikkelt, is gelegen in de op veel kantoren ongelijke ‘earning capacity’ van de partners en hun praktijkgroepen. Natuurljk kan het zo zijn dat een bepaalde praktijk tijdelijk minder rendeert. Van belang is echter om steeds voor ogen te houden of dat minder renderen tijdelijk is, dan wel een bepaalde praktijk aan het eind van haar cyclus is gekomen.

Waar discussie bestaat over allerlei externe en interne ontwikkelingen die kunnen ingrijpen in het voortbestaan van een onderneming zoals een advocatenkantoor, getuigt het van wijs beleid om in het licht van de economische en sociaal-maatschappelijke omstandigheden het strategisch beleid uit te stippelen en met regelmaat tegen het licht te houden. Meerdere scenario’s zouden bij het vaststellen van het Business Plan in ogenschouw moeten worden genomen.

Enkele ‘take-aways’

Het is van essentieel belang langdurig ‘chagrijn’ onder de partners te voorkomen. ’At the end of the day’ leidt chagrijn tot vertrek van een of meer partners; de beste gaat altijd het eerste. Wat anderen is ‘overkomen’ kan daarbij een nuttige leidraad zijn bij het voorkomen van het in de titel van deze blog gesuggereerde wanbeleid.

• Heb oog voor de ontwikkelingen in de maatschappij, zowel sociaal-economisch als cultureel.

• Wed bij de praktijkontwikkeling niet op één paard, maar zorg voor een breder aanbod, binnen de Focus waarvoor gekozen is.

• Zorg dat het Business Plan is gebaseerd op een drietal verschillende toekomstscenario’

• Vermijd te grote verschillen in inbreng enerzijds en winstgerechtigheid anderzijds.

• Voorkom halfslachtige beoordeling van aankomende partners.

• Stel duidelijke criteria vast waaraan een aankomend partner moet voldoen om te kunnen toetreden tot de partnership.

• Het is gewenst vergelijkbare criteria te hanteren bij de periodieke beoordeling van partners.

• Blijf niet hangen in besluiteloosheid of erger, laat genomen besluiten niet versloffen ‘in de waan van de dag’.

• Externe hulp bij veranderingstrajecten, kan bijdagen tot een succesvolle transformatie; vreemde ogen dwingen.

Januari 2024

^[i] https://henribaliemagazine.be/117-failliete-advocaten-veel-maar-kan-ook-te-weinig-zijn#:~:text=Sinds%20de%20invoering%20van%20Boek,hun%20deontologie%20als%20vrije%20beroepers.

^[ii] https://www.recht.nl/nieuws/nondeclarabel/archief/8547/steins-claimt-verlies-bij-kpmg/

^[iii] https://nos.nl/artikel/2315468-oud-advocaat-bram-moszkowicz-persoonlijk-failliet-verklaard

^[iv] https://nos.nl/artikel/2021669-moszkowicz-vraagt-zelf-zakelijk-faillissement-aan

^[v] https://www.rtvoost.nl/nieuws/2277109/advocatenkantoor-failliet-net-als-kozijnenhandelaar-en-zorgorganisatie

^[vi] https://www.newdecade.be/Artikelen/Lessons-learned-van-de-ondergang-van-Dewey-LeBoeuf-in-2012.htm

^[vii] https://www.globallegalpost.com/news/stroock-a-law-firm-that-lost-control-of-the-narrative-1420487181?utm_source=https%3a%2f%2fnews.globallegalpost.com%2fglobalcitymedialz%2f&utm_medium=email&utm_campaign=GLP+18+December&utm_term=Stroock%3a+a+law+firm+that+lost+control+of+the+narrative&utm_content=650&gator_td=LaDo%2fDOw%2fK7Eb%2b5czdc8K2sFefFW30f%2f5r6P%2boOPCidSg%2bJeyc%2beBvcYtIQZMF0S3OrggvGBIvjEBGf7TCkqYPdKjceNQj%2bMZcJVx0N12wc8wvjCUDZq4Wfsg%2fElOhp%2fLPezCQOW960knpEV84XTgg%3d%3d