Trends Advocatuur 2024: Verschuiving naar Regio, hoe verder met AI?

Trends Advocatuur 2024: Verschuiving naar Regio, hoe verder met AI?

 

Thomson Reuters brengt elk jaar een rapport uit over de staat van de advocatuur in Amerika, zo ook in 2024^[i]. Nu is Amerika niet Europa laat staat Nederland of België. Niettemin is het zinvol kennis te nemen van de trends die in het rapport worden gesignaleerd. Ik zal hieronder de highlights noemen, waarna ik een aantal ‘Take aways’ zal formuleren.

 

In het rapport wordt een lans gebroken voor de steeds aanwezige noodzaak om te innoveren. Het voorbeeld van Pan Am Airways wordt genoemd. Deze luchtvaartmaatschappij bestaat al vele jaren niet meer omdat haar management de markt van reizen verkeerd interpreteerde en faalde bij het invoeren van veranderingen. In Europa kan als voorbeeld van dergelijke miscalculatie van toekomstige ontwikkelingen gewezen worden op Kodak, Blokker, V&D en Brantano. Alle vier bedrijven die toekomstige ontwikkelingen zoals online verkoop hebben gemist en vervolgens het loodje hebben gelegd.

 

Highlights uit het onderzoek

 

• In de afgelopen periode sedert 2010 hebben de transactionele praktijken de wind in de zeilen gehad vanwege de lage rentestand. In de huidige tijd schragen juist contra-cyclische praktijken zoals litigation, faillissementen, arbeidsrecht de omzetten van de advocatuur.

 

• Het tweede aandachtspunt in het rapport is de relatief grote verhoging van de in rekening gebrachte tarieven. De tarieven zouden in de laatste jaren in de USA met meer dan 6% zijn gestegen. Echter tezelfdertijd blijkt dat de realisatie - dus hetgeen van de uitgezonden declaratie ook daadwerkelijk wordt geind - structureel is gedaald, veelal als gevolg van afschrijving op gewerkte uren alvorens de declaratie te verzenden. Daarenboven is een deel van de cliënten doende om het door hen uitbestede werk te verplaatsen naar kantoren die hun diensten goedkoper aanbieden.

 

• Naast de hiervoor genoemde resultaten van het jaarlijkse onderzoek blijkt dat de grootste advocatenkantoren in de USA hun headcount van medewerkers hebben verlaagd en de middelgrote kantoren juist hun medewerkersbestand substantieel hebben vergroot. Dat zou kunnen samenhangen met de hiervoor besproken verplaatsing van uitbesteed werk naar goedkopere aanbieders. In Nederland lijkt een dergelijke tendens ook te spelen nu de grote Zuid-as kantoren in headcount nagenoeg gelijk zijn gebleven terwijl in de regionen daaronder bij een aantal kantoren - zeker niet alle - wel sprake is van een substantiële groei.^[ii]

 

• De kosten zijn door de geënquêteerde kantoren redelijk in de hand gehouden. Anderzijds zijn de verminderde productiviteit - lees: minder billables - en de lagere realisatie van de uitgezonden declaraties punten van zorg.

 

• Tenslotte, maar dan vooral voor de kantoren die de grote corporates bedienen: cliënten zijn steeds op zoek naar specialistische kennis, wereldwijde aanwezigheid en adequate reactiesnelheid in de zin van effectieve en voortvarende behandeling van de toevertrouwde zaken.

 

• Naast al het voorgaande, de groeiende impact van ‘Generative Artificial Intelligence’ (GenAI) lijkt advocaten optimistisch te maken over de positieve aspecten die invoering kan opleveren voor de toekomst van de advocatuur. Niettemin blijft voorshands een natuurlijk twijfel overheersen.

 

Impact op Nederlandse en Belgische markt

 

Kunnen de resultaten van het jaarlijkse onderzoek zonder meer één op één naar de Nederlandse en Belgische juridische markt worden getransponeerd? Waarschijnlijk niet. De markt is in onze Lage Landen aanzienlijk kleiner terwijl onze rechtssystemen minder externe juridische bijstand vragen, dan in het AngelSaksische rechtssysteem van de USA. Toch is er wel een aantal parellellen te trekken.

 

• Allereerst, cliënten vragen steeds meer om grotere efficiency en een betere verhouding tussen de waarde van de dienst en in rekening gebrachte kosten.

 

• Verder willen steeds meer cliënten tevoren een inschatting van de kosten ontvangen, niet alleen om zicht te houden op het verloop van de uitgaven, maar ook om de omvang van de kosten ‘in de hand te houden’ en dus een afweging te kunnen maken over al dan niet uitbesteden van een kwestie, en zo ja aan welk kantoor tegen welk tarief.

 

• De algemeen waargenomen tendens, zowel in de USA als in Europa, blijft dat kantoren die tijdig de bakens verzetten en ook blijven verzetten op basis van de marktontwikkelingen substantieel succesvoller zijn dan kantoren die de ontwikkelingen op haar beloop laten. Dit geldt voor alle kantoren, groot of klein, full service of niche.

 

Drie aannemelijke scenario’s

 

Ten aanzien van de toepassing van ‘Generative Artificial Intelligence’ worden in het rapport 3 scenario’s geschetst ten van de impact daarvan op advocatenkantoren.

 

1. Eerste scenario: de invoering en toepassing van GenAI kunnen zowel de waarde van de dienst voor de cliënten verhogen als ook de winst voor de advocatenkantoren als gevolg van toegenomen efficiency en verlaging van het kostenniveau, alsmede een verbetering van de kwaliteit van de advisering en het vinden van meer creatieve oplossingen voor de zich voordoende problemen.
2. Een tweede scenario is dat aan de cliënten een disproportioneel gedeelte van de voordelen van de invoering en toepassing van GenAI zal toevallen als gevolg van een grotere prijsconcurrente enerzijds en de mogelijkheid meer werk in eigen huis te kunnen uitvoeren anderzijds.
3. Een derde scenario is dat GenAI in ieder geval voorlopig met name toepassing zal kunnen vinden op het vlak van Kennis Management, als ook bij de Marketing, IT en HR, maar dat de toepassing in de bestaande juridische praktijk of in de kantoor/cliënt-relaties niet veel zal veranderen.

 

Take aways

 

• Let wel, dit zijn scenario’s. De rapporten van Thomson Reuters zijn met name gericht op de zeer grote ondernemingen en zeer grote advocatenkantoren. De grote kantoren in Europa zijn altijd nog beduidend kleiner dan de middelgrote kantoren in de USA. Ik laat de wereldwijd vanuit New York of London opererende kantoren buiten beschouwing.

 

• Bij de beoordeling van de hiervoor beschreven scenario’s dient bedacht te worden dat het merendeel van de bedrijven helemaal geen juridische afdeling heeft. Dat geldt met name voor de gemiddelde MKB (KMO) onderneming. Dat betekent in mijn visie dat vooral het derde scenario aan de basis zal moeten liggen van de discussies over Strategie en daaruit voortvloeiende Focus voor de advocatenkantoren werkzaam in die sector. Kantoren in deze markt zullen vooral baat hebben bij invoering en toepassing van GenAI op de genoemde ondersteunende diensten. Ook kunnen zij reeds de vruchten plukken van GenAI bij het onderzoeken van ontwikkelingen op het juridische terrein.

 

• Dat is niet nieuw maar ook nog niet op alle kantoren optimaal ingevoerd. Op het vlak van Marketing, IT en HR zullen nog heel veel stappen gezet kunnen worden. Dat blijven op veel kantoren onderwerpen die wel besproken worden maar waar in de uitvoering onvoldoende stappen vooruit worden gezet. Dit levert het gevaar op dat men voor de praktijkontwikkeling en marketing afhankelijk blijft van de traditionele ‘rainmaker'.

 

• Niets tegen rainmakers, maar de praktijkontwikkeling en marketing kunnen veel efficiënter en doelmatiger worden ingezet dan door het louter inzetten van een enkeling. Het voordeel is dat de omzet en dus ook de winst niet uitsluitend afhankelijk is van een enkeling die aangeboren kwaliteiten heeft die hem/haar in staat stellen cliënten en dus zaken binnen te halen. Die eigenschap is nu eenmaal niet iedereen gegeven.

 

• De trend dat de markt een alternatief zoekt ter vervanging van de top-advocatuur door kantoren uit de regionen daaronder kan voor de klassieke advocatuur een reëel ‘gevaar’ uit de hoek van de accountants opleveren. Met name voor de kantoren die zich richten op het MKB (KMO). Die markt zal mede worden ingepalmd door de Legal Departments van de (grote) accountantskantoren. Die organisaties hebben van nature een grotere drive om nieuwe markten te exploiteren dan de klassieke advocatenkantoren. Met name in de Mid-Market kunnen zij mede door hun financiële slagkracht en de vertrouwensfunctie op financieel vlak marktaandeel van de advocatuur afsnoepen. Wel dient daarbij bedacht te worden dat de aan de accountantskantoren gelieerde juristen niet de privileges hebben die verbonden zijn aan het beroep van advocaat.

 

• In sommige discussiefora wordt gesproken over de mogelijkheid en beweerdelijke wenselijkheid van het instappen van ‘private equity’ in de advocatuur. Indien ‘private equity’ zou investeren in de advocatuur zou onder meer de toegankelijkheid vergroot worden, zo is de redenering. Zie ook het WODC-rapport^[iii] ‘Alternatieve bedrijfsstructuren voor advocaten. De vraag is of de conclusies van het rapport gerechtvaardigd zijn.

 

• Private equity is over het algemeen niet bijzonder altruïstisch. Anders gezegd, de investeerder zal op redelijk korte termijn een passende ‘Return on Investment’ wensen te realiseren. Doorgaans is die periode ongeveer zes tot zeven jaren. Ervaringen in Engeland hebben laten zien dat de toegankelijkheid niet wordt vergroot indien het kantoor mede in handen is van een externe financier. De in rekening gebrachte tarieven plegen op hetzelfde niveau te blijven. Tenslotte, niet onbelangrijk, richtinggevende partners verlaten de betreffende kantoren en zoeken hun heil elders zodat zij de opbrengsten niet behoeven te delen met de externe financier.

 

• Eén van de andere beweegredenen om externe financiering toe te laten zou zijn dat GenAI zodanige investeringen vergt dat de partners van een regulier advocatenkantoor daartoe niet in staat zouden zijn. De vraag is of dat uitgangspunt juist is. In het in april 2024 op de markt komende managementboek ‘Ondernemen in de Belgische advocatuur’ zet Senne Mennes^[iv] uiteen dat GenAI voor de juridisch professional een waardevolle assistent kan zijn voor inspiratie en een eerste aanzet voor documentcreatie.

 

• In zijn deskundige visie blijft een zekere mate van menselijke supervisie en interventie echter noodzakelijk om nauwkeurigheid en juridische geldigheid te garanderen. Hij stelt vast dat de technologie nog in de kinderschoenen staat, maar wel met rasse schreden evolueert. Hij schrijft: “Zeer intelligente mensen werken dag en nacht aan de beperkingen om deze zoveel mogelijk te minimaliseren of zelfs volledig op te lossen. Of zij in hun einddoel zullen slagen, valt nog te bezien. Maar dat de technologie geleidelijk aan sterker zal worden, staat buiten kijf.”

 

• Uit het Future Ready Lawyer Rapport 2023^[v] van Wolters Kluwer komt eenzelfde beeld naar voren. Juridische AI-oplossingen kunnen bijdragen aan het verkrijgen van diepe, kritische inzichten en het formuleren van juridische argumenten. Er bestaan echter nog steeds beperkingen, zoals inconsistentie, gebrek aan deskundigheid en een gebrek aan verantwoording; noch daargelaten een berg aan vooroordelen. De omvang van de geldelijke investering voor de individuele advocatenkantoren lijkt op basis van deze opinies vooralsnog te overzien.

 

1 maart 2024

 

 

^[i] https://www.thomsonreuters.com/en-us/posts/legal/state-of-the-us-legal-market-2024/

^[ii] https://www.newdecade.be/Artikelen/jaarcijfers-2024.htm

^[iii] https://www.wodc.nl/actueel/nieuws/2023/10/24/meer-bedrijfsmodellen-in-de-advocatuur-biedt-kansen-voor-rechtzoekenden-en-advocaten

^[iv] Senne Mennes is Co-Founder van ClauseBase. Na het afronden van de rechtenstudie is Senne enkele jaren als advocaat werkzaam geweest op een internationaal advocatenkantoor. Met de ervaring die Senne heeft opgedaan in de juridische praktijk heeft hij zich de noden van de jurist op het vlak van Legal Tech eigen gemaakt.

https://www.linkedin.com/in/sennem/

^[v] https://www.wolterskluwer.com/nl-be/expert-insights/ai-for-lawyers-trends-impact-on-law-firms