Zes horden voor de hedendaagse advocatuur

De zes horden in de juridische markt opnieuw beschouwd. Ik noem in deze blog met name de Wederopstanding van de Legal Arms van de Big4 Accountants, de opkomst van juridische niches en boutiques, de ALSP’s, Technologie, de invloed van de komst van de Angelsaksische advocatenkantoren en tenslotte de alles omvattende War for Talent.

Wederopstanding Legal Arms Big4

Er heeft een Wederopstanding van de Legal Arms van de Big4 plaats gevonden. De Big4 accountants hebben in de 90’er jaren van de vorige eeuw een eerste poging gedaan om Legal Arms op te zetten. Die poging is toen mislukt, onder meer culminerend in het faillissement van KPMG/Meijburg. Ook de accountants die in omvang volgen op de Big4 bieden ‘legal’-diensten aan. Zo vermeldt BDO op haar website onder meer haar kennis op het vlak van arbeidsrecht; Flynth hamert op leveranciersovereenkomsten evenals arbeidsrecht; Baker Tilly lijkt het hele palet dat voor de ondernemer van belang is, in huis te hebben.

Heden ten dage lijken de juridische diensten van de accountants zich met name te richten op integrale dienstverlening bij onder meer fusies en overnames. Dat zal voorlopig wellicht niet in het absolute topsegment zijn, maar met name in de regionen daaronder. Dat is ook de grootste markt. En levert dus ook de grootste concurrentie op voor de klassieke advocatuur.

Niches en Boutiques

Niches en Boutiques worden binnen de advocatuur al vele jaren opgericht vooral als afsplitsingen van grotere of kleinere kantoren. Zowel op corporate gebied: De Breij in Amsterdam, 9Corporate en Windt Legal beide in Rotterdam. Ook op meer specifieke markten zoals de verzekeringsbranche, WIJ Advocaten (Amsterdam) en A&V Advocaten (Rotterdam)) en Litigation in het algemeen (Evers Soerjatin afsplitsing van De Breij en de recente afsplitsing van Wijn & Stael). Er zijn nog vele andere voorbeelden.

ALSP’s

Alternative Legal Service Providers (ALSP’s). Dit zijn ondernemingen die specifieke diensten aanbieden zoals Contract management, Corporate Housekeeping maar ook Due Diligence. Denk aan Eiffelⁱ en Legadex.ⁱⁱ Deze kantoren leveren een beperkte dienstverlening op specifieke terreinen. Daardoor kunnen zij efficiënt opereren; deels op een deelmarkt die voorheen volledig door de advocatuur werd bestreken, zoals de lucratieve Due Diligence. Een glazen bol is niet noodzakelijk om te voorspellen dat dit soort gespecialiseerde ondernemingen in de nabije toekomst verder zal groeien; ook zullen zij zelf concurrentie ondervinden van nieuwkomers op deze terreinen.ⁱⁱⁱ Daarnaast is niet volledig uitgesloten dat de echte grote kantoren zelf hun eigen ALSP zullen oprichten en exploiteren. In de USA lijkt die tendens werkelijkheid te worden.

Technologie

Bij Technologie gaat het niet uitsluitend om kantoorautomatisering, zoals het gebruik van allerlei software voor de dagelijkse gang van zaken; zoals mail, wordprocessing, Document Management systemen, etc. De toekomstige ontwikkelingen, die werkelijk baanbrekend zullen zijn en het metier van de advocaat veranderen, zullen met name plaatsvinden op het gebied van ‘digital markets’, ‘digital services’ en ‘artificial intelligence’.

Bijzondere aandacht dient gegeven te worden aan de mogelijkheden die ChatGPT oplevert en in de (nabije) toekomst op grotere schaal kan gaan opleveren.^iv Zie ook hierna bij de bespreking van de War for Talent.

De ontwikkelingen op het vlak van technologie vergen substantiële toekomstige investeringen. Het overgrote deel van de advocatuur heeft niet de investeringskracht die daarvoor noodzakelijk is anders dan de Big4 en de Angelsaksische juridische conglomeraten. Samenwerking - bijvoorbeeld door middel van gemeenschappelijke inkoop - is een mogelijke en voor de hand liggende oplossing voor dit gebrek aan investeringskracht.

Angelsaksische advocatenkantoren

Sedert eind jaren 80/beginjaren 90 van de vorige eeuw ondervindt met name de advocatuur die zich richt op het zogenaamde Corporate werk (M&A) en omvangrijke Litigation in toenemende mate concurrentie van de grote, wereldwijd opererende Angelsaksische advocatenkantoren. Deels treedt die concurrentie op bij het uitoefenen van de praktijk; deels ook bij het vinden en behouden van juridisch talent. Dit vergroot de spanning op de juridische arbeidsmarkt.

War for Talent

De War for Talent heeft haar weerslag op alle vijf hiervoor genoemde ontwikkelingen. Op al de genoemde terreinen is het hebben van het juiste personeel essentieel. Niet valt uit te sluiten dat technologische ontwikkelingen en daaruit voortvloeiende oplossingen enig soulaas kunnen bieden voor het oplossen van de tekorten aan het juiste personeel. Denk hierbij aan toepassingen van Artificial Intelligence en in het bijzonder aan ChatGPT. Het lijkt aannemelijk dat in de nabije toekomst het gebruik van ChatGPT kan leiden tot een structureel andere inzet van junior-advocaten. Een waarschuwing is te dezen wel op haar plaats: controle van de antwoorden verkregen via ChatGPT blijft noodzakelijk omdat ChatGPT (nog) regelmatig valse (foutieve) antwoorden geeft.

De oorzaken voor de War for Talent zijn divers; de vergrijzing en ontgroening zijn de belangrijkste. Het is niet waarschijnlijk dat de tekorten, die een gevolg zijn van beide ontwikkelingen in de samenstelling van de wereldbevolking - afgezien van tijdelijke conjuncturele omstandigheden - op korte termijn worden ingelopen.^v In het oog moet worden gehouden dat de vergrijzing enerzijds en de ontgroening anderzijds al meer dan 20 jaren gaande zijn.^vi De bevolkingsgrafiek heeft de vorm van een champignon aangenomen. En dat zal nog wel enige tijd voortgaan.

Een tweede belangrijke omstandigheid bij de tekorten in de personele sfeer wordt gevormd door de wensen van Generatie Z ten aanzien van zaken als Work/Life-balance en de terechte eis - kort gezegd - dat de wereld niet ten onder gaat aan bijvoorbeeld opwarming van de Aarde door klimaatverandering. ESG-ontwikkelingen worden regelmatig genoemd bij het keuzeproces van jonge academici voor een werkgever.
Evenmin mag de bestaande samenwerking binnen teams van advocaten of juist de afwezigheid daarvan uit het oog worden verloren bij de vraag of een kantoor medewerkers kan aantrekken en met name zijn medewerkers kan behouden. Algemeen wordt de eis gesteld dat de werkomgeving in alle opzichten veilig dient te zijn. Denk hierbij ook aan de naleving van ethische normen en beschaafde omgangsvormen.

Acties

Op welke wijze kan een advocatenkantoor de geschetste ontwikkelingen, in plaats van als potentieel gevaar te ondervinden, inzetten in zijn voordeel? Zonder volledigheid te willen betrachten, noem ik de volgende acties:

• Een advocatenkantoor is een onderneming als elke andere. De opgesomde ontwikkelingen zijn niet nieuw noch van zeer recente datum. Bij de exploitatie en in het bijzonder bij het vaststellen van het Business Plan is het dus van belang om de genoemde 6 ontwikkelingen in de markt te betrekken bij de ontwikkeling en herijking van de eigen onderliggende Strategie en de daarbij behorende Focus.
• Die ontwikkeling en herijking dienen uitgevoerd te worden vanuit verschillende economische en maatschappelijke toekomstscenario’s.
• Kleinere kantoren die geen specifiek Unique Selling Point hebben, zullen het meeste lijden onder de gevolgen van de geschetste ontwikkelingen. Zij zullen dus expliciet en bij voorrang een duidelijke herkenbare Focus dienen te ontwikkelen.
• Een ideale kantoorgrootte is lastig te bepalen. Niettemin leert de ervaring dat bijvoorbeeld het aantrekken van jongere fee-earners voor zeer kleine samenwerkingsverbanden een vrijwel onmogelijke opgave is. Organische groei of fusie met een gelijkgestemd kantoor dient dus overwegen te worden.
• Externe begeleiding bij de genoemde acties is niet alleen opportuun, maar ook zeer nuttig. Vreemde ogen dwingen!

17 april

ⁱ https://eiffel.nl/business-units/legal-process-outsourcing
ⁱⁱ https://www.legadex.com
ⁱⁱⁱ How Far Can Law Firms Go Before Clients Have Had Enough?
^iv CHATGPT EN GPT IN LEGAL;
^v Snap je de economie niet meer? Dat komt dan vast door de demografie, Matthijs Bouman in FD 7 april 2023;
^vi Trap er niet in, Matthijs Bouman in FD van 16 november 2022;