Trends 2023, Bedreigingen en ontwikkelingen

Leest men de macro-economische voorspellingen van de banken dan worden veelal 3 ontwikkelingen genoemd waarvan men uitgaat dat deze zich zullen voordoen. Allereerst is men alom van oordeel dat de inflatie nog enige tijd op een hoog niveau zal aanhouden, zij het dat de toename van de inflatie zal afnemen. Als tweede ontwikkeling wordt aan de inflatie een milde recessie gekoppeld. Derde belangrijke ontwikkeling is de blijvende ‘war on talent’ als gevolg van de vergrijzing enerzijds en de ontgroening anderzijds.

Gevolgen

Vertaald naar de advocatuur zou de hoge inflatie een sterke stijging van de loonkosten tot gevolg kunnen hebben. Een stijging van de loonkosten van 10% lijkt bepaald niet uitgesloten. De NOvA verhoogt de lonen van haar eigen personeel met 10%.

Naast of bovenop de stijging van de salarissen zou een alom voorspelde (milde) recessie tot gevolg kunnen hebben dat (1) minder nieuw werk de kantoren bereikt en (2) de tarieven niet (volledig) met de inflatie kunnen meegroeien.

Kan de Nederlandse en Vlaamse advocatuur een verhoging van de salarissen van de advocaat stagiaires en medewerkers digesteren zonder dat de winstniveaus worden aangetast? Of speelt er mogelijk nog een ander, structureler probleem?

Welke praktijken gaan ‘boomen’?
Procespraktijk

In veel commentaren wordt erop gehint dat de procespraktijk in de komende periode hoge ogen zal gooien. Op rechtspraak.nl is een overzicht gepubliceerd van de aanhangige collectieve vorderingen. In 2022 zijn blijkens dat register 15 nieuwe zaken aangebracht. Tegen ongeveer 25 in 2021.ⁱ Het aantal ingekomen civiele handelszaken die niet onder kanton vallen, lag in 2021 met een kleine 53.000 zaken 13 procent lager dan in 2020. De cijfers over 2022 zijn nog niet bekend. De vraag is of de trend van een afnemend aantal nieuwe procedures werkelijk zal worden omgebogen. Ik denk dat niet zonder meer kan worden aangenomen dat dit het geval zal zijn. Al jaren is de trend zichtbaar dat zowel de consument als het bedrijfsleven terughoudender is met het aanspannen van civiele gerechtelijke procedures. Dit zou wel eens heel anders kunnen liggen bij conflicten op het vlak van het bestuursrecht. Zowel de ambities van de verschillende overheden bijvoorbeeld op het gebied van woningbouw, als de energietransitie en maatregelen in verband met de klimaatverandering roepen evenzovele bestuursrechtelijk gerelateerde problemen op.

Faillissementen en herstructureringen

Het aantal insolventies (faillissementen, surseances van betaling en schuldsaneringsregelingen) is de afgelopen jaren sterk afgenomen, met 27 procent.ⁱⁱ Het ligt voor de hand om te veronderstellen dat in de komende periode het aantal faillissementen en daaraan voorafgaand surseances van betaling en misschien ook wel de zaken rond de WHOA zullen toenemen. Met name in arbeidsintensieve bedrijfstakken waar de hogere lonen en hogere energiekosten niet integraal kunnen worden doorberekenend aan de klanten, zouden klappen kunnen vallen. Ten tijde van het schrijven van deze blog zitten de restaurants nog steeds mudvol. Wel verschijnen en meer publicaties over deconfitures in de sectoren Handel, gevolgd door Bouwnijverheid, en specialistische zakelijke dienstverlening.ⁱⁱⁱ Het ligt voor de hand dat ter voorkoming van faillissementen het aantal herstructureringen zal toenemen.

M&A

In Angelsaksische tijdschriften wordt de veronderstelling uitgesproken dat als gevolg van de inflatie en de stijgende rente de omvang van het aantal M&A transacties zal terugvallen naar het normalere niveau van voor 2021. Minder deals en lagere prijzen? Elke zich respecterende M&A-betrokkene heeft een mening, soms gebaseerd op feiten, vaker gebaseerd op ‘wishful thinking’. Bloomberg Law typeert de M&A market 2023 als ‘slow’ en ‘uncertain’. Belangrijkste conclusie van de door Bloomberg Law geraadpleegde deskundigen is dat het mogelijk lijkt dat het aantal deals vergelijkbaar zal zijn met het gemiddelde van voor 2021. Ook de markt voor beursgangen lijkt volgens berichtgeving in de Nederlandse financiële pers in West -Europa mager, kennelijk in tegenstelling tot het Midden-Oosten.^iv

Cybersecurity

Een separaat in alle geledingen op te lossen issue is de cybersecurity. Dit vraagt een integrale aanpak van zowel IT, de accountancy en de advocatuur.

Hoe de winst op peil te houden?
Tweedeling

Bij de inventarisatie van de gevolgen van de inflatie suggereerde ik dat nog een ander structureler issue een deel van de advocatuur parten speelt. Er wordt al jaren gesproken over een tweedeling in de advocatuur. Aanvankelijk werd daarmee gedoeld op de sociale versus de commerciële advocatuur. Er is nog een andere verdeling bijgekomen. Namelijk tussen de grote zogenaamde Zuid-as kantoren (zowel Nederlandse als Angelsaksische) tegenover de regionale kantoren. De opkomst van de niches en boutiques kan daaraan toegevoegd worden.
Er bestaat een substantieel verschil in winstniveau tussen de grote Zuid-as kantoren (inclusief de Angelsaksische kantoren) en de kantoren die meer regionaal zijn gevestigd. In mijn perceptie is er een aantal oorzaken aan te wijzen. Ik laat buiten beschouwing het verschil in soort zaken dat op respectievelijk op de kantoren wordt behandeld. Ik noem nu slechts de gekozen Strategie en het bijbehorende ambitieniveau enerzijds en de War for talent anderzijds.

Strategie en Focus

Kijkt men naar de Strategie van de regionale middelgrote kantoren dan valt op bij een beoordeling van de externe uitingen van die kantoren op dat geen sprake is van duidelijke Focus voor een bepaalde praktijk of branche. Veelal is het van alles wat. Wat daaraan onmiddellijk vastkleeft, is het ambitieniveau.

Ambitieniveau

Het ambitieniveau laat zich op twee manieren vertalen. Allereerst het soort zaken dat wordt behandeld; alsmede de wijze waarop het werk wordt binnen gehaald. Vooral op dat laatste vlak valt veelal nog een wereld te winnen. Bijvoorbeeld door in het gesprek met de cliënten na te gaan waar precies de noden liggen en van daaruit de advisering in te steken. Tweede punt bij het ambitieniveau is het winstdoel dat advocaat/ondernemer zichzelf stelt. Het winstdoel en de realisatiegraad moeten voldoende hoog zijn om het advocatenkantoor als onderneming efficiënt en toekomstbestendig te kunnen exploiteren. Is dat niet het geval dan zullen de ‘outperformers’ de neiging hebben hun heil elders te zoeken. Dat verschijnsel zal des te meer spelen bij kantoren waar wel een min of meer gemeenschappelijke strategie bestaat maar waar deze niet integraal en door het gehele kantoor wordt uitgevoerd.

War for talent

Een met het voorgaande onmiddellijk samenhangend issue is de ‘War for talent’. Iedereen wil werken in een succesvolle onderneming. Daarbij speelt een rol dat de meeste jongeren na een algemene opleiding willen specialiseren in een bepaald rechtsgebied dan wel voor of in een bepaalde branche. Jongeren - en niet alleen GenZ - willen naast een behoorlijke work/life-balance ook de kans hebben zich te ontwikkelen. Ik laat wensen omtrent ESG-facetten dan nog buiten beschouwing. Een vraag die kan rijzen in het vervolg op de ‘war for talent’: hoe groot zijn de kansen voor kleinere kantoren?

Take aways