Coronacrisis financieel overleven
Het werkaanbod voor het gemiddelde advocatenkantoor zal in de komende periode als gevolg van de verspreiding van het Coronavirus afnemen. Deze periode schept daardoor niet alleen de gelegenheid, maar ook de noodzaak om uitvoeriger na te denken over de Strategie en Focus van het kantoor en de daaruit voortvloeiende Business Development activiteiten. Ook kan nu de gelegenheid te baat worden genomen om de samenstelling, de organisatie en de inrichting van het kantoor eens duchtig onder de loep te nemen.
De omvangrijke verspreiding van het Coronavirus noopt ons allen de nodige voorzichtigheid in acht te nemen. Hoezeer blijkens onder meer het RIVM een groot deel van de bevolking in enige mate besmet zal worden, moet en mag de voortgang van het dagelijks leven niet al te zeer in het gedrang komen. Het sluiten van de scholen en de Horeca, het verbieden van grootschalige evenementen en thuis werken zullen zeker een vertragende invloed hebben op de snelheid van de verspreiding van het virus, zodat niet iedereen tegelijk besmet raakt. Er kleven echter ook grote economische gevolgen aan dergelijke maatregelen. Die gevolgen zullen vanzelfsprekend voor lief moeten worden genomen om te voorkomen dat het virus zich volstrekt ongecontroleerd gaat verspreiden.
Op Linkedin worden door vele advocatenkantoren artikelen geplaatst waarin de voornaamste juridische issues in relatie tot de gevolgen van de verspreiding van het virus worden besproken. Denk bijvoorbeeld aan arbeidsrechtelijke aspecten, daarmee samenhangend aan deeltijd WW, en in B2B situaties aan de gevolgen van niet nakoming van contracten in (quasi)-overmachtsituaties.
Het laat zich raden dat de workflow op veel kantoren in de komende periode sterker of minder sterk zal afnemen. Het sterkst zal die tendens zich naar alle waarschijnlijk voordoen in de overnamepraktijk (M&A), maar ook in de Litigation praktijk; daarentegen zal juist de faillissementspraktijk een toename laten zien. Veel bedrijven, met name in het MKB hebben naar verluidt onvoldoende vet op de botten om enkele weken geheel ‘out of business’ te kunnen overleven. Niet uitgesloten is dat overheidshulp in de vorm bijvoorbeeld van uitstel van belastingafdracht onvoldoende soulaas zal bieden.
De huidige omstandigheden vragen om twee maatregelen:
- Voor de korte termijn met een kritische blik alle kosten onder de loep nemen, zowel de vaste kosten als de variabele kosten. Een operatie ‘stofkam’.
- Voor de middellange en lange termijn de bestaande strategie tegen het licht te houden. Dat zou al langere tijd topprioriteit dienen te zijn. Vele advocatenkantoren zijn echter niet zodanig samengesteld dat het eenvoudig is om de kantoorstrategie en de bijbehorende focus vast te stellen, laat staan kantoorbreed te implementeren. Hiermee is de Achilleshiel van het gemiddelde advocatenkantoor bloot gelegd. De huidige Coronacrisis zou als breekijzer kunnen dienen om deze problematiek te doorbreken.
Deze crisis zal onmiskenbaar leiden tot in ieder geval een tijdelijke vraaguitval in een aantal praktijken en dus lagere omzet. Het kostenpatroon van het gemiddelde advocatenkantoor is inflexibel. Er kan niet gemakkelijk gesneden worden in de kosten, nu het merendeel bestaat uit langjarige verplichtingen, zoals personeelskosten, huisvesting en automatisering. Het gevolg van enerzijds een lagere omzet en anderzijds een inelastisch kostenpatroon leidt noodzakelijkerwijze tot een lagere winst. Op de korte termijn zijn waarschijnlijk niet veel besparingen mogelijk, anders dan ten tijde van de bankencrisis in 2008. Een structurele oplossing begint bij de Strategie en de Focus van het kantoor.
Welke ontwikkelingen dienen bij een strategische heroriëntatie in ieder geval de revue te passeren (1)? Ik noem er enkele:
- Structurele vermindering van werkaanbod (nieuwe zaken) door vraaguitval van de bedrijven als gevolg van de langere economische activiteit in verband met de Coronacrisis (Lock down, al dan niet light);
- Verschuiving van werkaanbod als gevolg van toenemende penetratie op de juridische markt van Alternative Legal Service Providers (ALSP);
- Toenemende druk van de zijde van cliënten om efficiënter te werken en de roep om lagere tarieven voor relatief eenvoudig werk (bread and butter cases);
- Toenemende vraag van cliënten om bijvoorbeeld standaardcontracten gratis ter beschikking te stellen;
- Toenemende vraag van cliënten naar geïntegreerd advies, waarin de verschillende aspecten die aan de orde zijn, worden behandeld en waarbij een oplossingsrichting wordt aangeduid;
- Toenemende automatisering, invoering van Technologie en Artificial Intelligence;
- Te verwachten aanpassing van de eis dat een advocatenkantoor volledig eigendom moet zijn van advocaten.
Het spreekt voor zich dat bij het bepalen van de strategie de korte en lange termijn van elkaar moeten worden onderscheiden. Op korte termijn zullen vooral variabele kosten kritisch moeten worden bekeken. De langere termijn vergt een meer structurele aanpak.
______________
(1) Zie ook: De advocatuur als onderneming, tweede herziene en uitgebreide druk waar nog meer en andere aspecten worden genoemd. Zie onder meer Hoofdstuk 2, Een verkenning van het juridische landschap anno 2020.